بازدیدها: 81

بسم الله الرحمن الرحیم ؛ « فی جناتٍ یتسائلون ؛ عن المجرمین ؛ ما سلککم فی سقر ؛ قالوا لم نک من المصلّین » در روز قیامت ، بهشتـیان از جهنمیان سؤال می کننـد که چرا به این وضعیت دچـار شدید ؟ پاسخ می دهند چون از نمازگزاران نبودیم ! سوره مبارکه مدّثر ، آیات ۳۹ تا ۴۳ . فخر رازی در تفسیرش ذیل تفسیر سوره مبارکه عصر می نویسد : « زنی فریاد زنان ، دیوانه وار خدمتِ پیامبر صلی الله علیه [و آله] و سلم آمده گفت : یا رسول الله اصحاب بروند تنها با شما کار دارم. » اصحاب رفتند. آن زن خدمتِ پیغمبـر نشست و گفت : « یا رسول الله ! گناه کردم ، گناهم خیلی بزرگ است. » پیغمبر فرمود : « رحمتِ خدا از آن بزرگ تر است. » گناه هر چه بزرگ باشد معنـا ندارد که کسی مأیوس باشد. هر چه گناه بزرگ و هر چند طولانی، مسلّم است اگر توبه کند ، تلاطُم درونی پیدا کند ، گناهش آمرزیده می شود. بن بست در اسلام نیست. پیغمبر صلی الله علیه [و آله] و سلم فرمودند : « گناهت چیست ؟ » زن گفت : « یا رسول الله ! زن شوهردار بودم ، زِنا دادم ، آبستن شدم، بچّه به دنیـا آمد، او را در خمـره ی سرکه خفه کردم ، بعد هم سرکه های نجس را به مردم فروختم » ! گناه خیلی بزرگی است ! خیلی ! پیغمبر بسیـار متأثر شد، حکمش را هم گفتند. فرمودند : « خانم ! می خواهی به تو چه بگویم چرا در این چاه افتـادی ؟ »

یعنی چرا انسان گاهی اوقات در چاهی می افتد که دیگر نمی شود از این چاه بیـرون بیاید و اگر دنیـا پشت به پشتِ یکدیگـر کند و بخواهد او را نجات بدهد دیگـر نمی شود ؟! حضرت در ادامه فرمودند : « می خواهی به تو بگویـم چرا به درونِ این چاه افتـادی ؟ » اینجا پیغمبـر یک مطلبی را می گوید که انصافا خیلی تعبیـر بزرگی است و نشـان می دهد که ترک نمـاز انسان را به چه بلایی می کشاند ؛ « إنی ظننتُ انّکِ ترکتِ صلاهَ العصرِ ؛ فکر می کنم تو نماز را ترک کرده ای » ! تفسیر فخر رازی ، ج ۳۲ ، ص ۸۵

ترک نماز مقدّمه ورود انسـان به بدی هاست ؛ ارتباط با خدا که نباشد ، انسان با خدا بلد نباشد حرف بزند ، حرف حق به گوشش آشنـا نباشد ، قلب و روحش زمینه پذیرش احکام و آیات الهـی را نخواهد داشت ؛ ظرفیتش تنگ و کوچک می شود ؛ روح انسان برای پیشرفت و تعالی به گفته فلاسفه « لا یَقِف » است ! یعنی چه ؟ یعنی اگر این روح به سمت تعالی معنـوی حرکت کنـد ، در هیچ مرتبـه ای برایش نقطه ایست تعریف نشـده است ! روایات درباره برزخ و آخرت می گویند در آنجا هم به علم انسـان افـزوده می شود ؛ و بالاتر از این ، در اصول کافی هست که می فرماید هر پنج شنبه به علم ائمه علیهم السلام افـزوده می شود. این علمـی هم که در آخرت به انسـان داده می شود کیفیتش با علم دنیـا تفاوت دارد. عِلم دنیـا ممکن است در اعمـال انسـان جاری نشود ؛ انسانـی که عالِم است به علم خودش عمل نکند که در روایات گفته اند روز قیامت از بوی گند چنین شخصی ، اهل محشـر در عذابند ! اما علم در آخرت بصورت تام در اعمـال انسـان جاری است. هر کسـی به آن اندازه که در دنیـا عمل کرده است و علمش به درون او وارد شده ، ایمانش قلبـی بوده به همان اندازه نیز علمش در آخرت افـزوده می شود … از بحث اصلی جدا افتادیم ! آیات سوره مبارکه مدّثر واقعا زیباست ؛ در ادامه آیات می فرماید : « و لم نک نطعم المسکین ؛ و کنا نخوض مع الخائضین ؛ و کنا نکذّب بیوم الدین ، حتی أتانا الیقین » من اینقـدر از این آیه می فهمم که نماز نخواندن انسـان را به مسیـری می کشاند که اطعام فقرا را هم انجام ندهد ؛ با دشمنان خدا و کسانی که آیات الهـی را به مسخـره می گیـرند همنشین و ” هم بازی ” بشود و در نهایت  قیامت و معاد و روز حساب را منکر شود. حالا جالب اینجاست که متضاد این صفات و ویژگی ها برای کسانـی شمـرده شده که نماز می خوانند ؛ در سوره مبارکه معارج در تعریف نمازگزاران می فرماید : « الذین هم علی صلاتهم دائمون » در سوره مدّثر دلیل ورود گنه کاران به جهنم ترک نماز ذکر شده بود. اینجا می فرماید که مؤمنین کسانی اند که بر نمازهایشان مداومت دارند ؛ پس نماز به هر صورتی که باشد موجب نجات است ؛ هر چند بدون حضور قلب و هر چند بدون رعایت آداب و شرایط ! البته این بدان معنـا نیست که حضور قلب نداشته باشیم و آداب و شرایط لازم را رعایت نکنیـم. در ادامه آیات می فرماید « والذین فی أموالهم حق معلوم للسائل و المحروم » ؛ در سوره مبارکه ذاریات مشابه همین تعبیـر برای متّقیـن ذکر شده ! می فرماید : « و فی أموالهم حق للسائل و المحروم » پس کسانی که نماز می خوانند با تقوا هم هستند ، البته به شرطی که این ویژگی را داشته باشند یعنی برای فقرا و نیازمندانی که از آنها چیزی طلب می کنند حقی قائل باشند ؛ ما نباید نسبت به مال دنیـا و هر آنچه که داریم خساست به خرج بدهیـم ! چون هیچ چیزی مال ما نیست و همه از آن خداست. اگر حقوق می گیریم ، اگر از جایی به ما روزی می رسد که نمی دانیتم ، اگر هدیه ای می گیـریم در هر کدام از اینها برای کسانـی که می شناسیم واقعا نیازمند هستند و به هر دلیلی دچـار فقرند حقی قائل باشیـم.

مجرمین در ادامه می گویند : « و کنا نخوض مع الخائضین » ؛ یک تعبیر جالبی در سوره مبارکه توبه ، تقریبا مترادف معنای همین آیه وجود دارد ؛ می فرماید : « و لئن سألتهم لیقولنّ إنما کنا نخوض و نلعب » ! مثل همین عده ای که می گویند بهشت و جهنمِ چی ؟ اینها رو آخوندا ساختن ما رو سرکیسه کنند !! مجرمین هم می گویند ما فکر می کردیم شوخی می کنیـد ! ما سرگرم بازی و شوخی خودمان بودیم فکرش را هم نمی کردیم که قیامتی وجود داشته باشد ؛ وقتـی انسـان آیات الهـی را به مسخـره بگیـرد ، با دست خودش راه را برای هدایتش مسـدود کرده است ؛ لذا وقتی خداوند در قرآن می فرماید : « یضّل من یشاء » منظور این نیست که خداوند بالاجـبـار کسـی را از راه هدایت و سعادت و حق بیـرون می برد و گمـراهی را به او تحمیـل می کند ! انسان خودش زمینه ساز هدایت و یا گمراهی است ؛ « إنا هدیناه السبیل إما شاکرا و إما کفورا ». نماز نخواندن ، اطعام مسکین نکردن ، به بازی گرفتن احکام و آیات و نشانه های الهـی ، تکذیب روز معاد و یا کم اعتقـادی نسبت به آن ، اینهاست که زمینه ساز گمـراهی می شود ! اینها عذاب الهـی را به مسخـره می گیـرند و می گویند وجود خارجی ندارد ، اما آنها که نماز می خوانند یک صفت متضاد با این صفت دارند ؛ « و الذین هم من عذاب ربهم مشفقون » ؛ یعنی آنها از عذاب الهـی می ترسند ؛ این ترس همان معنای « خوف و رجا » است ؛ یعنی می ترسند از اینکـه اعمالـشان آنقدر شایستگـی و اندازه و قدر معنـوی نداشته باشد که از عذاب الهـی در امان باشند نه اینکه خداوند ترسناک است ! خداوند در قرآن خودش را با صفت « رحیم » توصیف می کند. خداوند را ترسناک معنا نکنیـم !

نکته ی بعدی که مجرمین به عنوان دلیل در آتش بودن شان عنوان می کننـد ، دروغ پندانشتن روز حسابرسی است ؛ « و کنا نکذب بیوم الدّین » ما از کسانی بودیم که روز قیامت را انکـار می کردیم ! چه شد ؟ اول نماز را ترک کردند ؛ بعد اطعام مسکین و رسیدگی به فقرا و مساکین را کنار گذاشتند و وقعی بر نیازمندی آنان ننهادند ؛ در مرحله سوم با مسخره کنندگان آیات الهـی و کفـار و کسانی که در بی اعتقـادی شهره بودند همـراه شدند ؛ حالا کارشان به جایی رسید که روز قیامت را هم انکار کردند ! ببینید بی نمازی انسان را به چه ذلتـی می کشاند ؟ … حالا صفت نمازگزاران را ببینید : « و الذین یصدّقون بیوم الدّین » ، آنها کسانی اند که روز قیامت را تصدیق می کنند و به آن باور دارند ؛ حالا کار اینها را هم مرور کنیم ؛ ابتدا بر نمازها مداومت ورزیدند ؛ در اموال خودشان برای نیازمندان و فقرا و مساکین و محرومین حق قائل بودند و به آنان کمک می کردند ؛ از عذاب الهـی می ترسیدند و به آن باور داشتند. البته در سوره معارج برای نمازگزاران صفات دیگـری هم ذکر شده که ان شاء الله در فرصت دیگـری بیان می کنم. در انتهای این آیات هم دوباره تأکید می کند این افـراد « علی صلاتهم یحافظون » هستند. یک بار در ابتدا فرمود « علی صلاتهم دائمون » و یک بار در انتهای این موضوع می فرماید : « علی صلاتهم یحافظون ». حالا این هم تفسیـر خاص خودش را دارد که اگر توفیقـی بود بعدا عنوان می کنم که این « صلاه دائم » چیست !

این روایت ناب درباره آیات سوره مبارکه مدّثر تقدیم به شما : محمد بن یعقوب : … عن محمد بن الفضیل ، عن أبی الحسن الماضی علیه السلام قال :

قلت « لیستیقن الذین أوتوا الکتاب ؟ قال : « یستیقنون أن الله و رسوله و وصیه حق »/ گفتم : معنای آیه « برای اینکه اهل کتاب یقین پیدا کنند » چیست ؟ فرمود : « به اینکه خداوند و پیغمبر و جانشین او حق هستند یقین پیدا می کنند . »

قلت : « و یزداد الذین آمنوا ایمانا ؟ قال : « یزدادون بولایه الوصی إیمانا » / گفتم : « و به ایمان کسانی که ایمان آورده اند افزوده شود » ؟ فرمود : « ایمان آنها به ولایت وصی و جانشین بیشتر می شود. »

قلت : « و لا یرتاب الذین أوتوا الکتاب و المؤمنون ؟ »  قال : « بولایه علی علیه السلام »/ گفتم : « و اهل کتاب و مؤمنان تردید به خود راه ندهند » ؟ فرمود : « [تردید در ] ولایت علی علیه السلام نداشته باشند. »

…

قلت : « إلا أصحاب الیمین ؟ » قال : « هم والله شیعتنا » / گفتم : « مگر اصحاب یمین » ؟ فرمود : « والله آنها پیـروان ما هستند . »

قلت له : « لم نک من المصلّیـن ؟ » قال : « إنا لم نتول وصی محمد و الأوصیاء من بعده و لا یصلون علیهم » / به او گفتم : « ما از نمازگزاران نبودیم ؟ » فرمود : « منظورشان این است که ما محبت جانشین پیامبر و جانشینان بعد از او را نداشتیم و بر آنها درود نمی فرستادیم. »

تفسیر روایی البرهان ، ج ۵ ، ص ۵۲۷ – ۵۲۸